میدان نقش جهان؛ نگین انگشتر پرنقش‌ونگار اصفهان (قسمت دوم)
مسجد شاه: مجمع خوبی‌های معماری صفوی
مسجدجامع عباسی بنایی است که در کاشی‌های آن غوغای رنگ‌ها دیده می‌شود و شبیه یک حوض نقاشی است. مسجد جامع با نام‌های دیگری چون مسجد امام و مسجد سلطنتی هم شناخته می‌شود و هنوز هم یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی اسلامی در ایران است. زمانی که وارد مسجد شاه می‌شوید، جذابیت‌های کاشی‌کاری‌ها نگاه شما را به‌سمت بالا می‌کشاند. در میدان نقش جهان جاذبه به‌سمت بالاست، زیرا بسیاری از دیدنی‌های آن در سقف و سردرها کار شده است.
مسجد شاه در ضلع جنوبی میدان قرار گرفته و در آن دو مدرسه علمیه نیز وجود دارد. یکی از نکات جالب تکه سنگی است که در مدرسه سلیمانیه قرار دارد و ظهر حقیقی اصفهان را باتوجه‌به زاویه تابش آفتاب نشان می‌دهد و ضلع دیگر آن هم‌جهت با قبله است. شیخ بهایی این سنگ را طراحی کرده و در مدرسه سلیمانیه قرار داده است.
هنگام ورود به مسجد، اولین چیزی که توجهتان را جلب می‌کند، سردر هشتی آن است که با کاشی‌های فیروزه‌ای تزیین شده است. بر سردر مسجد کتیبه‌های دست خط علیرضا عباسی، محمدرضا امامی، محمدصالح امامی و عبدالباقی تبریزی دیده می‌شود. خواندن این کتبیه‌ها کار ساده‌ای نیست، اما اگر دقت کنید متوجه می‌شوید که مسجد با هزینه شخصی شاه عباس ساخته و به روح بزرگ شاه طهماسب تقدیم شده است. همچنین از معماران هنرمند مسجد در کتبیه‌ها تجلیل شده است.
بعد از ورود به صحن مسجد، جشن رنگ و هنر و معماری آغاز می‌شود. صحن‌ها، میان‌سرای اصلی، هشتی‌ها، سرداب و وضوخانه و آبریزگاه هرکدام معماری منحصربه‌فردی دارند و چشمانتان را نوازش می‌دهند.
مسجد شیخ لطف‌الله: شاهکاری که به‌خاطر بی‌گنبدبودن ناشناخته مانده
شیخ لطف‌الله یکی از علمای شیعه ساکن لبنان بود. شاه عباس اول به‌خاطر ارادتی که به او داشت، از او برای زندگی در ایران دعوت کرد و او به‌همراه چند نفر از علما به ایران آمد. شاه عباس برای نشان دادن ارادت خود به عالم شیعه، مسجدی به نام او تأسیس کرد تا محلی برای تحصیل طلاب و برگزاری نماز باشد.
معماری مسجد شیخ لطف‌الله در عین شباهت به معماری مسجد شاه متفاوت است! در نگاه اول همان هشتی‌ها و کاشی‌کاری‌هایی که در مسجد جامع وجود دارد را می‌بینید، اما زمانی که وارد مسجد می‌شوید و بیشتر دقت می‌کنید، متوجه می‌شوید که در معماری این دو مسجد تفاوت‌های بسیاری وجود دارد. البته برخی از قسمت‌های مسجد مرمت شده و با آنچه در ابتدا ساخته شده بود، مقداری متفاوت است.
بعد از ورود به مسجد به راه‌رویی می‌رسید که دیوارهای آن پر از نقش و هنر معماری است و با راه‌رفتن در راه‌رویی که خم 90 درجه دارد، به دور صحن مسجد طواف می‌کنید. معماران اصفهانی رسوم نیکو را هم در ساختمان‌هایشان رعایت کرده‌اند! بعد از 20 تا 30 قدم، پیچ راه‌رو را پشت سر می‌گذارید. باید چند ثانیه منتظر بمانید تا چشمتان به نور عادت کند و شبستان اصلی شگفتی‌هایش را مقابل چشمانتان به نمایش بگذارد.
مسجد شیح لطف‌الله برای عبادت خاندان عباسی ساخته شده بود. مردم عادی اجازه ورود به این مسجد را نداشتند و به همین دلیل، معماران برای آن مناره نساختند. مناره برای آن است که مردم از وجود مسجد باخبر شوند و برای نمازگزاری به داخل آن بروند. ازآنجایی‌که مسجد شیخ لطف‌الله مناره‌های بزرگ مسجد شاه را ندارد، برخی از افراد تصور می‌کنند مسجد شاه باشکوه‌تر و دیدنی‌تر است. با ورود به مسجد شیخ لطف‌الله متوجه می‌شوید که چرا این تصور درباره مسجد اشتباه است!
عمارت عالی قاپو: پادشاه معماری میدان نقش جهان اصفهان
همان طور که پیش از این هم گفته بودم، عالی قاپو پادشاه معماری نقش جهان است! ساخت این شاهکار بیشتر از 100 سال طول کشید و سه پادشاه عباسی (شاه عباس اول و دوم و شاه سلطان حسین) روی آن کار کردند. شاه عباس اول این بنا را به‌عنوان قصر دولت‌خانه ساخت، به همین دلیل همه‌چیز در آن تا این حد کم‌نظیر است.
در ابتدا کاخ عالی قاپو در یک طبقه ساخته شده بود، اما به‌مرور زمان و با قدرتمندشدن صفویان عمارت گسترده‌تر شد. عالی قاپو هم از دیگر بناهایی بود که قربانی بی‌توجهی پادشاهان قاجار و جنگ‌های ایران شد، اما معمارانی که رضاشاه برای تعمیر انتخاب کرده بود، توانستند تا حد زیادی بنا را بازسازی کنند. البته بنای کاخ در سال‌های اخیر هم در دست مرمت‌کاران قرار گرفته است و تا چند سال قبل ورود و بازدید از کاخ ممنوع بود.
ویژگی‌های معماری کاخ عالی قاپو به‌اندازه‌ای است که باید در مقاله‌ای منحصربه‌فرد به آن پرداخت. شگفتانه‌های معماری کاخ با قرارگرفتن در ورودی شروع می‌شود و با رسیدن به تالار موسیقی و ایوان که در بالاترین طبقه قرار دارند، به اوج می‌رسد. واژه‌هایی چون زیبا، بی‌نظیر، شاهکار و آنچه شبیه آن‌هاست برای توصیف معماری عالی قاپو کافی نیست؛ توصیه می‌کنم چشمانتان را به دیدن این معماری مهمان کنید و سفر به اصفهان را در برنامه قرار دهید.
سردر قیصریه: دروازه ورود به هزارتوی تاریخی اصفهان
سردر قیصریه محل تلاقی سه بازار است و جاذبه‌ای است که فقط دیدن ندارد، خریدکردن هم دارد! بازار قیصریه اصفهان هنوز هم به‌اندازه دوران صفوی پررونق است و حجره‌های آن محصولات مختلفی را می‌فروشند. یکی از جذابیت‌های بازارهای سنتی ایران این است که هر راسته از بازار به صنف خاصی تعلق دارد؛ اصفهان هم از این قاعده مستثنی نیست و بازارهایی به نام اصناف مختلف دارد.
بازارهای اصفهان به شیوه‌ای تودرتو ساخته شده است، به همین دلیل زمانی که وارد بازار قیصریه می‌شوید، تقریبا نمی‌توانید پیشبینی کنید از کجا خارج خواهید شد! اگر به مسیر خود ادامه دهید به میدان امام علی اصفهان می‌رسید. علاوه بر بازار اصلی، کوچه پس کوچه‌های قدیمی بسیار در اطراف میدان نقش جهان ساخته شده است که به قسمت‌های مختلف بازار دسترسی پیدا می‌کنند و به میدان منتهی می‌شوند. اگر از پیاده‌روی در تاریخ لذت می‌برید، توصیه میکنیم چند ساعتی را به گشت‌وگذار در کوچه‌های بین نقش جهان و عتیق بگذرانید.
از دیگر جذابیت‌های بازار قیصریه، سراهای مختلفی است که در آن ساخته شده است. حین قدم‌زدن در بازار بریدگی‌های مختلفی را می‌بینید که هرکدام از آنها محل ورود به یک سرا هستند. سراهای بازار ساختمان‌هایی است که دور یک حیاط بزرگ ساخته شده است. امروزه اکثر آنها به‌عنوان کارگاه استفاده می‌شوند.
توحید خانه: دانشگاهی با قدمت 500 سال
توحیدخانه امروز با نام دانشگاه هنر اصفهان شناخته می‌شود و یکی از زیباترین دانشگاه‌های ایران است. توحیدخانه در ابتدا محل زندان عباسی بود، اما با انتقال زندان، توحیدخانه به محل عبادت صوفیان تبدیل شد. توحیدخانه جزو ناشناخته‌ترین جاذبه‌های تاریخی اصفهان است؛ بسیاری از گردشگران بازدید از این جاذبه تاریخی را از دست می‌دهند.
یکی از علت‌ها این است که توحیدخانه در کنار عالی قاپو قرار دارد. وقتی پادشاه حضور داشته باشد، شاهزاده کوچک قصر کمتر جلب توجه می‌کند!
همان طور که گفتیم توحیدخانه برای مدت زیادی زندان عباسی بود، اما زندانی منحصربه‌فرد! مجرمان در این زندان به محراب عبادت فرستاده می‌شدند تا از خداوند طلب بخشش کنند و از او بخواهند به راه راست هدایتشان کند. جالب‌تر آنکه شاه عباس ورود افراد مسلح به این مکان را ممنوع کرده بود تا آنها بتوانند با آسایش خاطر با معبود رازونیاز کنند!
پادشاهان قاجار هم از توحیدخانه به‌عنوان زندان استفاده می‌کردند، اما نه مثل شاه عباس. این مکان در زمان قاجار به مطبخ و زندان تبدیل شد و کم کم از یک بنای مقدس به یک عمارت معمولی تبدیل شد. مرمت‌گران دوران پهلوی و بعد از انقلاب، عمارت را دوباره بازسازی کردند و در نهایت سرنوشت پر فرازونشیب این عمارت به جایی ختم شد که بخشی از دانشگاه هنر اصفهان باشد.
حجره‌ها و فروشگاه صنایع‌دستی: بازاری باقی‌مانده از عصر صفوی
زمانی که صحبت از میدان می‌شود، ناخودآگاه به محلی بیضی یا دایره‌ای شکل فکر میکنیم. معماران نقش جهان در این زمینه هم اصول را بر هم زده‌اند و آن را به‌شکل مستطیل ساخته‌اند. دورتادور میدان مستطیل شکل حجره‌هایی در دو طبقه قرار دارد. ورود به طبقه دوم حجره‌ها برای همه آزاد نیست و حجره‌های طبقه اول هم به‌عنوان واحدهای تجاری فعالیت می‌کنند.
اکثر حجره‌های اطراف میدان صنایع‌دستی و سوغات اصفهان را می‌فروشند. محصولات این حجره‌ها زیبایی میدان را دوچندان کرده است. ترکیب میان معماری تاریخی، حجره‌ها و صدای درشکه‌ها باعث می‌شود احساس کنید واقعا در دوران صفویه قدم گذاشته‌اید و مشغول تماشای تاریخ زنده هستید.
دروازه‌های چوگان: دیدنی که شاید متوجه وجود آن نشده باشید
حتی بسیاری از اصفهانی‌ها هم نمی‌دانند در میدان نقش جهان دروازه چوگان وجود دارد و اصلا این میدان در گذشته محلی برای بازی چوگان بوده است! بسیاری از گردشگران با دیدن دروازه‌های چوگان از خود می‌پرسند این ستون‌های سنگی کوچک چیست و چرا در این قسمت از میدان قرار دارد، معمولا هم پاسخی جز اینکه شاید جزو تزیینات میدان باشند، پیدا نمی‌کنند.
دروازه‌های چوگان در طرفین زمین وسط میدان قرار گرفته است. این زمین اکنون سنگ‌فرش شده است و به‌عنوان محلی برای پیاده‌روی و بازی کودکان استفاده می‌شود. دروازه‌های چوگان ستون‌های سنگی گنبدی شکلی است که سر گنبدی شکل دارند. اگر درباره این دروازه‌ها نخوانده باشید، احتمالا نمی‌توانید تشخیص دهید آثاری تاریخی و بازمانده از دوران صفوی هستند. به‌خصوص که در حوالی آنها تغییرات و مرمت‌های بسیاری انجام شده است.
بازدید از میدان نقش جهان شما را برای چند ساعت سرگرم می‌کند
یکی از سخت‌ترین کارها در مسافرت به اصفهان این است که همه جاذبه‌های تاریخی و گردشگری آن را طی چند ساعت ببینید. در میدان نقش جهان تفریحات بیشتر به سبک سنتی است و خبری از هیجان و آدرنالین بالا نیست. در این میدان باید همه تن چشم شد و فقط تماشا کرد! خبر خوب این است که بعضی از این تماشایی‌ها خریدنی هم هست و با خرید آنها می‌توانید یادگاری از میدان را به‌همراه خود به خانه ببرید.
عکاسی
حتی افرادی که به‌صورت حرفه‌ای عکاسی نمی‌کنند هم در میدان نقش جهان اصفهان دوربین به دست می‌گیرند! این میدان هم لوکیشنی برای عکاسی از افراد است و برای عکاسانی که به‌دنبال سوژه‌های تاریخی می‌گردند، مناسب است. در میدان امام، دوربین خود را به هر سمتی بچرخانید، سوژه‌ای برای عکاسی می‌بینید، از رنگ‌های فیروزه‌ای مسجد شاه و شیخ لطف‌الله گرفته تا زیلوهای آویزان از حجره‌های بازار و درشکه‌هایی که به دور میدان می‌‌چرخند.
بازدید از جاذبه‌های تاریخی
بازدید کامل از جاذبه‌های تاریخی که قبل‌تر نام بردیم، به چند ساعت زمان نیاز دارد. در هر عمارت می‌توانید راهنمای آن را نیز دریافت کنید و تاریخچه کامل عمارت و توضیحات جامع آن را بشنوید. به یاد داشته باشید که هنگام عکاسی از جاذبه‌ها، فلش دوربین خود را خاموش کنید.
خرید سوغات و بازارگردی
بازارگردی در میدان نقش جهان اصفهان هم بخشی از بازدید از جاذبه‌های تاریخی محسوب می‌شود. بازارها و حجره‌های میدان در زمان صفوی ساخته شده است و بسیاری از آنها هم صنایع دستی که به شیوه‌های سنتی ساخته می‌شود را می‌فروشند. البته محصولات بازار به صنایع دستی محدود نمی‌شود، در بازار اصفهان، هر راسته محصول منحصربه‌فردی عرضه می‌کند. اگر کمی در بازار اصفهان بگردید، راسته‌های مختلف مانند بازار مسگرها، بازار زرگرها، بازار کفاش‌ها و… را هم می‌بینید.
درشکه‌سواری و پیاده‌روی
پیاده‌روی در میان نقش جهان یکی از تفریحات همیشگی ما اصفهانی‌هاست. میدان آن‌قدر بزرگ است که با یک بار دورزدن اطراف آن، کالری زیادی می‌سوزانید. میدان نقش جهان 520متر طول و 158متر عرض دارد و اطراف آن را 200 حجره در بر گرفته است. حوالی میدان نقش جهان در کنار چهارباغ و جاده سلامت ناژوان جزو جذاب‌ترین مسیرهای پیاده‌روی اصفهان محسوب می‌شود.
اگر اهل پیاده‌روی نیستید، امکان چرخیدن در میدان به شیوه‌ای کاملا سنتی هم وجود دارد. وسط میدان اسب‌ها و درشکه‌ها ایستاده‌اند تا مسافران را دور میدان بگردانند. درشکه‌سواری شما را به تجربه‌ای نزدیک به زندگی در عصر صفویه در اصفهان دعوت می‌کند.
شکم‌گردی و امتحان غذاهای اصفهانی
هرکدام از شهرهای ایران خوراکی‌های منحصربه‌فردی دارند. اصفهان هم از این قاعده مستثنی نیست. در میدان نقش جهان، رستوران های اصفهان و کافه‌های متنوعی فعالیت می‌کنند. بسیاری از آنها در فضاهای سنتی راه‌اندازی شده و معماری جذاب صفوی دارند.
برخی از خانه‌های سنتی اطراف میدان مانند خانه همدم السلطنه اکنون به کافه رستوران تبدیل شده است. کافه قیصریه هم یکی از جذاب‌ترین کافی‌شاپ‌های اصفهان است، زیرا در یکی از ایوان‌های طبقه دوم می‌نشینید و با ویوی کامل از میدان نقش جهان نوشیدنی یا غذای محبوبتان را سرو می‌کنید.
در حوالی میدان غذاها و خوراکی‌های مخصوص اصفهان هم پیدا می‌شود. مثلا می‌توانید دوغ و گوش فیل مشهور اصفهان را در چاه حاج میرزا امتحان کنید. چاه حاج میرزا یکی از منحصربه‌فردترین سفره‌خانه‌های اصفهان است. در گوشه‌وکنار بازار، میدان و خیابان سپه هم رستوران‌های بریانی وجود دارند.
بهتر است از محلی‌ها درباره بهترین بریانی اصفهان سوال کنید تا بریانی‌های سنتی و خوش‌طعم را به شما معرفی کنند. اگر در بازار بچرخید، غذاهای سنتی دیگری چون جگر، آبگوشت و دیزی، گوشت و نخود و گوشت و لوبیا را هم پیدا خواهید کرد.
میدان نقش جهان اصفهان میزبان مراسم‌های مختلف شهر
در حال حاضر بسیاری از مراسم‌های اصفهان مانند راهپیمایی‌ها، جشن‌ها و مراسم‌های مذهبی در میدان امام برگزار می‌شود و این محل به پایگاه فرهنگی، مذهبی و توریستی اصفهان تبدیل شده است. ساکنان اصفهان می‌دانند هرگاه مراسم بزرگی قرار است در شهر برگزار شود، مرکزیت آن میدان نقش جهان خواهد بود.
جشن نوروز، جنگ‌های شادی، مراسم تاسوعا و عاشورا، راهپیمایی 22 بهمن، مراسم تشییع پیکر شهدای گمنام ازجمله مراسم‌هایی است که در میدان نقش جهان اصفهان برگزار می‌شوند. البته برخی از مراسم‌های سنتی مانند جشن‌های سلطنتی یا بازی چوگان دیگر در میدان جایی ندارد و به خاطرات تاریخی میدان پیوسته است.
بهترین زمان بازدید از میدان بزرگ اصفهان چه وقت است؟
میدان نقش جهان اصفهان همیشه دیدنی است! اهمیتی ندارد چه زمانی را برای بازدید انتخاب می‌کنید، درهرصورت از جاذبه‌های میدان لذت خواهید برد. بهار و پاییز اصفهان نسبت به سایر فصل‌های شهر دیدنی‌تر است و اگر زاینده رود جاری باشد، به یک بهشت تمام‌عیار تبدیل خواهد شد.
اصفهانی‌ها در روزهای خنک سال در میدان به پیک‌نیک می‌روند و ساعاتی را در وسط میدان به شب‌نشینی با عزیزانشان می‌گذرانند. ازآنجایی‌که در آذر، دی و بهمن روزها کوتاه‌تر می‌شود، ممکن است زمان کافی برای بازدید از همه قسمت‌های میدان نداشته باشید. به همین دلیل بهتر است برنامه سفر خود را در فصل‌هایی بچینید که هم هوا خوب است و هم بلندای روز مجال گشت‌وگذار در اصفهان را می‌دهد.
آیا بازدید از میدان نقش جهان محدودیت زمانی دارد؟
میدان نقش جهان محدودیت زمانی ندارد و نیازی به پرداخت ورودی ندارید. البته برای بازدید از عمارت‌ها و جاذبه‌های تاریخی باید ورودی بپردازید. بهتر است یک روز کامل را برای بازدید از این میدان اختصاص دهید؛ زیرا بازاریان میدان بیشتر صبح‌ها کار می‌کنند و بسیاری از آنها عصرها در بازار حضور ندارند.
همچنین بازدید از جاذبه‌های تاریخی از صبح تا ظهر راحت‌تر است. چراغ‌های میدان بعد از غروب روشن می‌شود و جلوه‌ای جدید از میدان را به نمایش می‌گذارد. شب‌ها بهترین زمان برای کافه‌گردی در میدان امام اصفهان است.
میدان نقش جهان کجاست؟
میدان امام در مرکز شهر اصفهان قرار دارد و از نقاط مختلف شهر می‌توان به این میدان دسترسی داشت. البته باید توجه داشته باشید که میدان در محدوده طرح زوج و فرد قرار دارد و طرح از ساعت 8 تا 13 و 16 تا 21 اجرا می‌شود. خیابان حافظ و خیابان سپه مسیرهای اصلی ورود به میدان هستند. خیابان استانداری هم موازی با میدان است و گذرهایی چون گذر پشت مطبخ و کوچه‌های آن به میدان منتهی می‌شود.
لوکیشن میدان نقش جهان اصفهان
بهترین مسیر دسترسی به میدان
در گذشته مردم با ماشین شخصی هم می‌توانستند وارد میدان نقش جهان شوند، اما اکنون نزدیک به ده سال است که فقط عابران پیاده حق ورود به میدان را دارند. برای دسترسی به میدان نقش جهان با ماشین شخصی مسیرهای مختلفی وجود دارد، اما نکته مهم این است که راه‌های ورود به میدان برای ماشین مسدود است و در خیابان‌های نزدیک میدان هم جای پارک به سختی پیدا می‌کنید. بهترین راه این است که ماشین را در پارکینگ‌های میدان امام حسین پارک کنید. بعد از آن می‌توانید از طریق خیابان سپه مستقیم به میدان نقش جهان برسید. فاصله میدان امام حسین تا نقش جهان ده دقیقه پیاده‌روی دارد.
اگر قصد دارید ماشین را جایی نزدیک‌تر به میدان پارک کنید، باید از میدان امام حسین وارد خیابان باغ گلدسته بشوید و از طریق یکی از خیابان‌های هشت بهشت یا بهشتی نژاد به خیابان استانداری برسید.
خیابان استانداری موازی میدان است و کوچه‌های آن به میدان نقش جهان منتهی می‌شود و چند پارکینگ عمومی هم در آن قرار دارد. اگر در خیابان استانداری جای پارک پیدا نکردید، به مسیر مستقیم ادامه دهید تا وارد خیابان حکیم شوید. در طبقه زیرین بازار بزرگ حکیم یک پارکینگ طبقاتی وجود دارد.
مسیر بعدی برای دسترسی به میدان از طریق خیابان حافظ است. در این مسیر باید از زیرگذر میدان امام علی وارد خیابان هاتف شوید و مسیر مستقیم خود را به‌سمت خیابان نشاط ادامه دهید تا به چهارراه حافظ برسید. در خیابان حافظ و کوچه‌های خیابان نشاط ماشین را پارک کنید و پیاده به‌سمت میدان نقش جهان بروید.
اگر قصد دارید با حمل‌ونقل عمومی به میدان بروید، باید خود را به میدان امام حسین برسانید. ازآنجایی‌که امام حسین یکی از میدان‌های اصلی شهر است، به ایستگاه‌های اتوبوس، مترو و تاکسی دسترسی دارد. در ایستگاه اتوبوس، مترو یا تاکسی میدان امام حسین پیاده شوید و از طریق خیابان سپه به نقش جهان بروید.
گردشگران درباره میدان نقش جهان چه می‌گویند؟
نام نقش جهان در فضای مجازی و سفرنامه بسیاری از گردشگران خارجی دیده می‌شود و همه آنها این میدان را به‌عنوان یکی از جاذبه‌های شاهکار در اصفهان می‌شناسند. نظر گردشگران ایرانی هم درباره میدان همین است و اکثر آنها معتقدند حداقل یک روز از سفر را باید به بازدید از این میدان و جاذبه‌های گردشگری داخل آن اختصاص داد.
بسیاری از افراد درباره این صحبت می‌کنند که با دیدن تصاویر میدان تصور می‌کردند، جاذبه منحصربه‌فردی ندارد و حتی اگر آن را نبینند هم چیز زیادی را از دست نمی‌دهند، اما زمانی که وارد میدان شده‌اند دیدگاهشان تغییر کرده است و ساعت‌های زیادی را در میدان سپری کرده‌اند.
البته گلگی‌هایی هم درباره مسیر دسترسی به میدان نقش جهان وجود دارد. مسیرهای دسترسی به میدان در سال‌های اخیر تغییر کرده است. به همین دلیل گردشگرانی که بدون مسیریابی قبلی با ماشین شخصی روانه میدان می‌شوند، به مشکل بر می‌خورند.
نقش جهان در این نصف جهان قرار دارد، نه در نیمه دیگر!
اصفهانی که به نصف جهان لقب دارد، نقش جهان را هم در خود جای داده و به یکی از کم‌نظیرترین شهرهای تاریخی کشور تبدیل شده است. بازدید از میدان نقش چهان دو روش دارد. روش اول این است که در میدان بمانید و از جاذبه‌هایی که در این مقاله معرفی کردیم، لذت ببرید.
روش دوم این است که از طریق یکی از ورودی‌ها وارد بازار اصفهان شوید و در کوچه‌ها و هنرهای معماری ناشناخته اصفهان بگردید. تعداد دیدنی‌های نقش جهان بسیار زیاد است و به همین دلیل بسیاری از آنها ناشناخته باقی مانده است. اصفهان پر است از دیدنی‌های تاریخی که نام آنها در منابع نوشته نشده است.
منبع: مجله علی بابا